Το κάπνισμα αποτελεί μια κοινωνική μάστιγα. Όλοι, πέρα από κάθε αμφιβολία, υπολογίζουν το οικονομικό κόστος του καπνίσματος μέσα στη ρουτίνα της διαβίωσης, αλλά ελάχιστοι είναι εκείνοι που στέκονται στο πραγματικό κόστος, που είναι το κόστος υγείας.

Εάν κάποιος αποφασίσει να ασχοληθεί με τη διακοπή του καπνίσματος, θα πρέπει να εκπαιδευτεί κατάλληλα.

Από πολλές πρόσφατες μελέτες φαίνεται ότι ένας ιατρός, εφόσον έχει εκπαιδευτεί, μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά ένα άτομο να διακόψει το κάπνισμα, με σύντομες παρεμβάσεις σε βάση εξωτερικού ιατρείου. Η διακοπή του καπνίσματος προϋποθέτει αλλαγή της συμπεριφοράς του ατόμου, με την έννοια ότι το άτομο θα πρέπει να αποφασίσει συνειδητά ότι θα το σταματήσει. Ο ρόλος του ιατρού είναι πολύ σημαντικός. Είναι εκείνος που θα βοηθήσει τον καπνιστή να μην παίρνει τα μάτια του από το στόχο του.

Παρά τις εντατικές εκστρατείες περιορισμού του καπνίσματος στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, το ποσοστό των καπνιστών παραμένει ανησυχητικά υψηλό. Αναμφισβήτητα, βασικό ρόλο παίζουν κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, τόσο για την έναρξη της καπνιστικής συνήθειας, όσο και για την ανάπτυξη εθισμού. Όπως φαίνεται, όμως, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για τη συμμετοχή και γενετικών παραγόντων στις παραπάνω διεργασίες.
Ο καπνιστής καπνίζει γιατί το κάπνισμα του προκαλεί ευχαρίστηση. Το ευχάριστο συναίσθημα συνδέεται με τη διέγερση ντοπαμινεργικών οδών, όπως συμβαίνει και με τον εθισμό σε ποικίλες και μη σχετιζόμενες φαρμακολογικές ουσίες όπως τα οπιοειδή, η κάνναβη, η κοκαίνη και το αλκοόλ. Όλες οι παραπάνω ουσίες διεγείρουν τους ντοπαμινεργικούς υποδοχείς και οδηγούν στο αίσθημα απόλαυσης που προκαλεί η κατανάλωση των ουσιών αυτών. Το συστατικό του καπνού που προκαλεί εξάρτηση είναι η νικοτίνη.

Οι επιπτώσεις του καπνίσματος στον ανθρώπινο οργανισμό είναι πολλές και αφορούν πολλά συστήματά του. Οι επιδράσεις του καπνίσματος στο αναπνευστικό σύστημα αφορούν τους αεραγωγούς με αποτέλεσμα εμφάνιση παραγωγικού βήχα και αύξηση της απόχρεμψης των καπνιστών, τη βλεννοκροσσωτή κάθαρση με υπερέκκριση βλέννης και δυσκινησία των κροσσών, το πνευμονικό παρέγχυμα με απελευθέρωση ελαστάσης και τέλος τα αγγεία με διαταραχή της δομής τους. Πολλές παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος συνδέονται με το κάπνισμα, οι κυριότερες των οποίων είναι η απλή βρογχίτιδα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια όπου το κάπνισμα που αποτελεί και το σημαντικότερο παράγοντα ανάπτυξής της, η πνευμονική υπέρταση, το άσθμα, οι διάμεσες πνευμονικές νόσοι και βεβαίως ο καρκίνος του πνεύμονα. Ως καρκινογόνες ουσίες στον καπνό του τσιγάρου ενοχοποιούνται οι πολυαρωματικές αμίνες, οι νιτροζαμίνες, οι πτητικοί οργανικοί παράγοντες, καθώς και ραδιενεργά στοιχεία που περιέχει. Οι καρκινογόνες αυτές ουσίες δρούν μέσω των p450 ενζύμων και οδηγούν στην καρκινογένεση. Η συσχέτιση του καπνίσματος με την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι ιδιαίτερα ισχυρή για το καρκίνωμα εκ πλακωδών κυττάρων και για το μικροκυτταρικό καρκίνωμα.

Επίσης το κάπνισμα προκαλεί μεγάλες βλάβες στα αγγεία και ειδικά στο καρδιαγγειακό σύστημα λόγω της αρτηριοσκλήρυνσης. Σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα οι καπνιστές πεθαίνουν 7 χρόνια νωρίτερα από τους μη καπνιστές. Η έκθεση στον καπνό αλλάζει τη λειτουργία και τη δομή της καρδιάς. Η αύξηση της ανθρακυλαιμοσφαιρίνης στο αίμα οδηγεί σε αγγειοσύσπαση των στεφανιαίων αγγείων ακόμα και σε άτομα που εκτίθενται παθητικά στο κάπνισμα.
Το κάπνισμα επίσης ευθύνεται για πολλές συγγενείς γενετικές ανωμαλίες στα έμβρυα εγκύων που καπνίζουν, ενώ είναι σημαντικός παράγοντας για την ανδρική και γυναικεία υπογονιμότητα αλλά και για το επίκαιρο πρόβημα της στυτικής δυσλειτουργίας του νέου άνδρα της σύγχρονης κοινωνίας.

Το κάπνισμα αποτελεί στις αναπτυγμένες χώρες το σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία, ο οποίος μπορεί να προληφθεί. Ο αντικαπνιστικός αγώνας θα πρέπει να εστιαστεί σε δύο στόχους:

1. οι ενήλικες να σταματήσουν το κάπνισμα
2. τα παιδιά να μην ξεκινήσουν το κάπνισμα